Қасым-Жомарт Тоқаев “Әділ мемлекет. Біртұтас ұлт.Ел президенті” атты Жолдауында “Біздің өскелең ұрпақ тек Қазақстанда ғана емес, одан тыс жерлерде де бәсекеге қабілетті болуы тиіс. Ең бастысы-адал еңбек. Біз мұны жақсы түсінетін ұрпақты тәрбиелеуіміз керек. Бұл мәселеге идеологиялық жұмыста көп көңіл бөлу керек”, – айтқан.
Бүгінгі күн тәртібіндегі маңызды мәселелердің бірі-жастарды тәрбиелеу. Президент Жолдауында айтылғандай, Қазақстанда адами капиталдың сапалы өсуінің маңызды алғышарты-оқыту процесінің тәрбиелік құрамдас бөлігін күшейту.
Жеке тұлғаны тәрбиелеу, білімді және білімді адамды қалыптастыру мұғалімнің, мұғалімнің, куратордың басты мақсаты болып табылады. Студенттің жағымды қасиеттерін дамыту маңызды-адамдармен тіл табысу, шешім қабылдау, білімге деген сүйіспеншілік, өзіне деген сенімділік, шынайылық, ашықтық, Достық. Олар адамның тағдырына, оның өмірлік және кәсіби өзін-өзі анықтауы мен қалыптасуына үлкен әсер етуі мүмкін.
Сауатты қойылған оқу-тәрбие процесі дұрыс мотивтерді, яғни оқу және қоғамдық іс-әрекеттерді жасауға итермелейтін сезімдерді, бейнелерді, ойларды қалыптастырады. Әдеттегі жағдайда күн сайын қайталана отырып, бұл мотивтер тән сипатқа ие болады және кейіпкердің ерекшеліктері мен қасиеттері түрінде студенттің жеке басына енеді.
Қазіргі студент жастарға жағымды кейіпкерлер қажет. Бұл саналы және подсознание көшіру және жағымды қасиеттері бар кейіпкерге еліктеу. Мұндай кейіпкер мұғалім, куратор, пән мұғалімі бола алады. Ол үшін ол өзіне жауапкершілікпен қарауы керек. Ол сабақтарда өзін қалай ұстайды, кафедрада өзін қалай ұстайды, қоғамдық жұмыстарды орындау кезінде.
Студенттің жеке басының үйлесімді дамуы үшін мұғалім (алайда, студенттің өзі сияқты) көп және сапалы жұмыс істеуі керек, өзінің педагогикалық, адами, кәсіби қасиеттерін дамытуы керек. Ішкі жұмыстың қиындықтары кейде адамның өзі үшін шешілмейді және ол басқалардан қолдау, кеңес, жұбаныш іздейді. Бір сәтте әрқайсымыз психотерапевт ретінде әрекет етеміз. Сондықтан жанашырлық қабілетін, басқаны тыңдау қабілетін дамыту, студенттердің рухани және рухани өміріне әдепті қызығушылық таныту пайдалы. Мұның бәрі мұғалімнің психологиялық мәдениетінің бір бөлігін құрайды.
Мұғалімнің психологиялық тұрғыдан дұрыс емес әрекеттері, мысалы, мұғалім студенттің күш-жігерін байқамай “жұмыс істегенде” студенттің көңілін қалдыруы мүмкін. Бұл студентті демобилизациялайды, көрнекі түрде бағынбауға, мұғалімге қатал әрекет етуге деген ұмтылысты тудырады. Сын әрқашан қорғаныс-қорғаныс реакциясын тудырады, жанжал тәрбиешінің тәрбиенің басқа әдістері мен құралдарын таңдаудағы дәрменсіздігін көрсетеді. Сынды қолдана отырып, сіз оның дұрыс тонын, психологиялық және педагогикалық әдептілігін, тіпті әзіл-қалжыңды, қамшы мен зімбір әдісін шебер қолдана отырып табуыңыз керек.
Еркін емес, депрессияға ұшыраған немесе қысымға ұшыраған адамның болашағы аз және шығармашылықпен тиімділігі төмен. Осыған байланысты психолог Розенталлдың американдық мектепте жүргізген экспериментін әкелу қызықты емес. Интеллект деңгейіне тестілеу қорытындысы бойынша ең жоғары нәтиже алған балалар арасында ол үлгерімі бойынша біршама артта қалған оқушыларды да атады. Бір жылдан кейін ол мектепке келгенде күтілетін әсерді тапты. Үлгерімі әлсіз, бірақ психолог дарынды ретінде беделге ие болған оқушылар сыныптың ең жақсы оқушыларының қатарында болды. Бұл американдық студенттерге “сенім несиесі” берілді деп айтуға болады, олар оны толығымен ақтады.
Мұғалімнің өз жұмысына және студенттерге деген оң өмірлік көзқарастары қазірдің өзінде тәрбие процесін “автоматқа”қояды. Егер адам сізді жақсы қабылдаса, онда ол біртіндеп солай болатыны анықталды. “Адамзаттың бастауы-махаббат пен әділдік. Олар бәрінде бар және бәрін шешеді. Махаббат пен әділеттілік сезімдері кімде басым болса, сол данышпан, сол ғалым”.
Студент үшін ең бастысы-өз бетімен жұмыс жасау, өзінің білім деңгейін, мәдениетін, тәрбиесін арттыруға ұмтылу. Студент дұрыс әрекет етуі керек, өйткені ол бір жағдайда немесе басқа жағдайда қалай әрекет ету керектігін біледі, бірақ ол басқаша жасай алмайтындықтан, оны ешкім көрмеген кезде де әрекет етуге дағдыланбаған.
Отбасындағы және оқу ұжымындағы қолайсыз, жанжалды қарым-қатынас төмен, ақаулы тұлғаны қалыптастырады, өзіне деген сенімсіздік немесе агрессивтілік пен басқа да ауытқуларды тудыратын психикалық дамудың тежелуіне және кешігуіне әкеледі.
Қарым-қатынас технологиясын, тыңдау қабілетін, пікірталас мәдениетін оқыту көптеген дамыған елдерде ұйымдастырылған. Бұған іскерлік қарым-қатынастың тиімділігін арттырудың әртүрлі курстарындағы сабақтар да ықпал етеді. Мысалы, студенттермен оның кемшіліктерін талқылай отырып, мұны көзбен жасаған дұрыс, бірақ оның жағымды қасиеттерін атап өтіп, оны мақтаған жөн. Сіз әлі де студенттің кішігірім жетістіктерін байқап, ынталандыруыңыз керек. Егер кемшіліктер туралы әңгіме сөзсіз болса, онда олар айтқандай, “таблетканы тәттілендіру” керек: алдымен оны бір нәрсе үшін мақтап, сол арқылы ескертуді қабылдауға қолайлы жағдай жасау керек.
Ең бастысы, бір минут ішінде студенттердің бәрін тәрбиелейтінін ұмытпау керек: оқу процесі, бірге арнайы білім беру іс-шаралары, және олармен өмір сүру және қарым-қатынас стилі.
