Шымкентте өндірістер мен әлеуметтік нысандар құрылыстарының көптігіне байланысты егіс алқаптарының көлемі жылдан жылға қысқарып келеді.
2018 жылы Шымкент республикалық маңызы бар қала мәртебесін алған кезде ауыл шаруашылығы алқаптары 64 мың га, бүгінгі күні – 27 мың га құрады.
Шымкент топырағы сазды болғанына қарамастан, күннің жылуы саладағы тіршіліктің жандануына күш береді.
Ауыл шаруашылығы саласының өнімділігіне жергілікті географиялық жағдайлар сөзсіз әсер етеді. Сондықтан аймақтардың ерекшеліктерін ескеру өте маңызды. Қай жерде өсіру жақсы? Бұл үшін ғылыми негіз бар ма? Мұның бәрін ескеру керек.
Ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, оңтүстік-батыс мал шаруашылығы және Өсімдік шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының профессоры Досымбек Сыдықтың айтуынша, қазіргі уақытта жергілікті ерекшеліктерге сәйкес ауыл шаруашылығы өндірісінің белгілі бір түріне маманданған бірнеше аймақтар бар. Маңғыстау облысының шөлді аймағынан Түркістан облысына дейін бес өңір бар. Шығыс Қазақстан облысында дала, құрғақ дала, шөлейт, тау бөктеріндегі шөлді-дала, Орта Азия және оңтүстік Сібір таулы аудандарында мамандандырылған орындар бар. Қазақстанның орманды дала аймағын ең өнімді және тұрақты аграрлық өндірісі бар шағын аумақ алып жатыр. Бұл жерлер астық және сүт өндірісін, картопты, майлы дақылдарды дамытуға бағытталған. Егер Ақмола облысы өсімдік шаруашылығына маманданған болса, Ақтөбе облысы-өсімдік және мал шаруашылығына, ал Шығыс Қазақстан облысы-дәнді және майлы дақылдарды өсіруге маманданған. Алайда, әр аймақ белгілі бір экономикаға бейімделгеніне қарамастан, ауыл шаруашылығы жалпы ауыл шаруашылығының негізін құрайды.
“Шымкент қаласының Топырақ құрамы елдің орталығы мен солтүстігі сияқты құнарлы емес. Дегенмен, климаттық жағдайлар өте ыңғайлы, жылы ауа-райы бар. Сондықтан Шымкент айналасында көкөніс, жеміс-жидек және бақша өсіруге басымдық беру керек. Чимгал-бұл экономикаға бейім аймақ деп айтуға болады. Бүгінгі таңда ғалымдар арасында өсімдіктің негізгі тамақтануы туралы пікірталастар бар. Бір жағы өсімдіктердің өсуі, мол өнім беруі үшін тамырлардан көбірек қоректенуі керек деп болжаса, басқа ғалымдар жапырақтары арқылы көбірек қоректенетінін айтады. Екі жақтың да мәлімдемесі дұрыс. Дегенмен, бұл географиялық аймаққа да байланысты. Сәбіз, картоп сияқты бақша өнімдері көбінесе топырақтан Жем алады. Мәселен, мысалы, тамырлы өсімдіктер жақсы өседі, өйткені елдің солтүстігіндегі жерлер гумусқа бай. Екінші жағынан, фотосинтез өсімдіктің жапырақтарында күн сәулесінен пайда болады, ол сахароза мен фруктозаға айналады. Мұның бәрі адам ағзасына күш беретін пайдалы көмірсулар мен талшықтар. Топырақ сазды, құнарсыз болғанымен, басқа аймақтарда алма, жүзім, Оңтүстіктің басқа жемістерін, дәрумендерге бай қияр, қызанақ таба алмайсыз. Сондықтан мен көкөністер мен жемістерден гөрі ұтымды ештеңе көрмеймін. Біздің қала мегаполис екенін ескере отырып, егіс алқаптары жылдан жылға қысқарып келеді, жылыжайларда көкөніс өсіру әлдеқайда тиімді”, – дейді ғалым.
Шымкент қаласында 3500 ірі және шағын шаруа қожалықтары бар. Егер бұл шаруашылықтар ірі кооперативтерге бірігіп, ғылыми жобаларға қатысатын болса, онда олар елді қамти алатын көкөністер шығаруы мүмкін.
