Ювеналды әділет – бұл кәмелетке толмағандардың істері бойынша сот төрелігін жүзеге асыратын органдар мен мекемелердің жүйесі және оның басты мақсаты-Балалардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету. Еліміздің ірі қалалары мен облыс орталықтарында кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар 2012 жылы құрылды.
Шымкент қаласының кәмелетке толмағандар суд жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотында ведомстволар қандай бағыттар бойынша жұмыс істейтіні айтылды.
“Қала бойынша үш ювеналды судья қылмыстық, азаматтық және әкімшілік істерді қарайды. Бірінші санат-14 пен 18 жас аралығындағы кәмелетке толмағандар жасаған ауыр қылмыстар. Кәмелетке толмағандар жасаған істерден басқа, бұған кәмелетке толмағандар жасаған істер де кіреді – мысалы, кәмелетке толмағандарға қатысты жыныстық қылмыстар. Бұл 16 жасқа толмаған адаммен жыныстық қатынас үшін жауапкершілікті көздейтін Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 122-бабы. Бір жыл ішінде осындай 7-8 іс қаралуда, оның ішінде ҚР ҚК – нің 124-бабы бойынша-кәмелетке толмағандарға қатысты азғындық әрекеттер жасағаны үшін. Соңғыларына 14 жасқа дейінгі балалар жатады, ал 14 жастан бастап заңнамаға сәйкес балалар кәмелетке толмаған болып саналады”, – деп хабарлады ведомстводан.
Екінші бағыт-отбасылық-некелік құқықтық қатынастардан туындайтын азаматтық істер, айталық, ерлі-зайыптылар ажырасқаннан кейін, баланың кіммен өмір сүретінін, бөлек тұратын ата-ана онымен қалай қарым-қатынас жасайтынын шешу қажет болғанда. Азаматтық істерге девиантты мінез-құлқы бар кәмелетке толмағандарды мамандандырылған мектептерге жіберу туралы істер, әке болуды анықтау және алимент өндіріп алу, олардың мөлшерін азайту, ата-ана құқықтарынан айыру және т.б. жатады.
Үшінші бағыт – баланың заңды өкілдеріне-ата-аналарына, қамқоршыларына салынатын жазаларға байланысты әкімшілік істер. Мұндай жағдайларда Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодекстің 127-бабы қолданылады. Бұл жаза өз балаларының тәрбиесімен, білімімен, тұрмысымен тиісті дәрежеде айналыспайтын және оларды құқық бұзушылық жасауға, қаңғыбастыққа, қайыр сұрауға дейін жеткізген ересектерге қолданылады. Бұған бала заңды өкілдерінсіз 23.00-ден 6.00-ге дейін көшеде болған жағдайлар да жатады (ҚР Әкімшілік Кодексінің 442-бабы, 3-бөлігі. – Шамамен.).
Ведомствоның мәліметінше, өткен жылы сот ҚР ҚК-нің 188 және 191-баптары (“ұрлық” және “Тонау”) бойынша қылмыстық істерді жиі қараған. – Шамамен.). “Ұрлық” санатындағы 16 іс және “тонау” санатындағы бес іс үкім шығарумен қаралды. Бұл 2004-2006 жылдары туылған жастар кейде заңсыз байыту жолын таңдайтынын көрсететін қайғылы көрсеткіш. Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру бойынша істер бар-өткен жылы бізге бес жәбірленуші кәмелетке толмағандармен осындай сегіз іс келіп түсті, тонау бойынша – кәмелетке толмағандардың ішінен бес жәбірленушімен 11 іс, бұзақылық – 18 жасқа толмаған жеті жәбірленушімен 4 іс.
“Біз қарайтын қылмыстық істердің 50 пайызында ата-аналары балаларды тамақтандыру үшін күні бойы жұмыста жұмыс істейтін және оларды тәрбиелеумен айналысуға уақыты жоқ толық емес отбасылардан шыққан жасөспірімдер фигуранттар болып табылады. Егер кез-келген қылмыс бойынша күдіктілерден 18 жасқа дейінгі кем дегенде бір адам болса, онда іс біздің соттылығымызға өтеді. Біз оны тек кәмелетке толмағандарға ғана емес, сонымен қатар ересек фигуранттарға да қатысты қараймыз және үкім шығарамыз”, – деп хабарлады Шымкент қаласының кәмелетке толмағандар суд жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотында.
Дереккөз: Шымкент Панорамасы
