ДДҰ ұсынысы бойынша тұмаудың алдын алудың ең тиімді құралы вакцинация болып табылады. Өйткені, бұл эпидемиологиялық маусымда ең өзекті болып табылатын тұмау вирусының түрлерінен қорғауды қамтамасыз ететін вакцина.
Тұмаудың алдын алу үшін вакцинация халықтың барлық топтарына ұсынылады. Оны алты айдан бастап балаларға, сондай-ақ созылмалы аурумен ауыратын адамдарға, жүкті әйелдерге, кәсіптік қауіп тобындағы адамдарға (бұған дәрігерлер, мұғалімдер, студенттер, қызмет көрсету және көлік қызметкерлері кіреді) жасауға болады. Ереже бойынша, вакцинация қыркүйек-қазан айларында – тұмаумен сырқаттанушылықтың өсуі басталғанға дейін жүргізіледі. Вакцинация тұрғылықты жері бойынша медициналық мекемеде жасалуы керек, бірақ қаласаңыз, жеке клиникаларға хабарласуға болады.
Вакцинациядан бұрын дәрігердің тексеруінен өту керек, деп еске салады дәрігерлер.
“Қала тұрғындары тұмауға қарсы екпе тек оның маусымдық көрінісінен қорғайтынын еске салғысы келеді, – дейді Шымкент қаласының №2 емханасының бас дәрігері Нұрбеке Адембаева. – Яғни, адам тұмаумен ауырып, оны жеңіл түрде жұқтыруы мүмкін, бірақ одан кейінгі ауыр асқынулардан аулақ болады. Адамды қалаусыз салдардан қорғайды-бұл вакцина. Мұндай вакцинация адамға басқа инфекцияларды емдеуге көмектеспейді. Тұмау және ЖРВИ-мен ауыру маусымдық сипатқа ие-бұл күз және қыс. Биыл тұмауға қарсы вакцинацияны алдын ала бастадық-3 қыркүйек. Біз ресейлік “Гриппол плюс” препаратын қолданамыз. Емханаға тіркелген жалпы халықтың ішінен, бұл Абай ауданының 60 мың тұрғыны, бізде белгілі бір контингенттің азаматтары тегін вакцинацияланады, ал вакцинаға қаражат жергілікті бюджеттен түседі”.
Бірінші кезекте медицина қызметкерлері егіледі, содан кейін емхана дәрігерлері жабық аумақтық мекемелерге (№3 балалар үйі, №6 мүгедектер балалар үйі, №2 және №6 әлеуметтік қызмет көрсету орталықтары) қызмет көрсетеді, содан кейін иммунитеті төмен болғандықтан жиі суық тиетін жүкті әйелдер мен балаларға вакцинация жасайды.
№2 емханаға сегіз мектеп, бір колледж және оннан астам балабақша бекітілген. Барлық ниет білдірген оқушылар мен жас балалар айдың соңына дейін ата-аналарынан хабардар етілген келісім алғаннан кейін тұмауға қарсы екпе алады.
“Біз төрт қызметкерден тұратын жылжымалы бригаданы ұйымдастырдық, олар қажет болған жағдайда және азаматтың өзі келіскен жағдайда ғана жүрмейтін пациенттерге барып, үйде екпе алады. Карантин кезінде мұндай науқастарға дәрігерлер ковидке қарсы екпе алды”, – деп жалғастырады дәрігер.
Вакцина денсаулыққа зиян тигізуі мүмкін бе? Көптеген ата-аналар балаларға тұмауға қарсы екпе салудан бас тартады, бұл денсаулыққа зиян тигізеді деп сенеді және қандай да бір себептермен оның пайдасы жоқ деп ойлайды.
“Бұл миф”, – деп түсіндіреді Н. Адембаева. – Ата-аналарға жыл сайын тұмау ауруының ең көп саны балалар арасында тіркелетінін еске салғым келеді. Ауру балалар тұмау вирусын ересектерге қарағанда ұзағырақ шығарады. Статистикаға сәйкес, тұмаумен ауыратын адамдардың 90 пайыздан астамы балалар. Олар ересектерге қарағанда ұзағырақ ауырады. Балабақшалар мен мектептерге баратындар бәрінен де ауырады. Сондықтан баламен тығыз байланыста болатын барлық адамдарды тұмауға қарсы егу ұсынылады. Ата-аналар вакцинация қауіпті емес және ауыр асқынулар тудырмайтынын есте ұстауы керек. Төтенше жағдайларда пациент инъекция орнында теріде қызаруды көрсетуі мүмкін, ол 2-3 күн ішінде жоғалады, сонымен қатар дене температурасының шамалы көтерілуі мүмкін, Тек және барлығы. Мысалы, вакцинацияланған ересек адам немесе оның баласы біреуден тұмаумен ауырса да, ауру жеңіл, асқынусыз өтеді”.
Тұмаудың белгілері бәріне белгілі: қызба, температура 37,5-39°, бас ауруы, бұлшықет, буын ауруы, қалтырау, шаршау, жөтел, мұрынның ағуы немесе бітелуі, тамақ ауруы және қышу. Дәрігерлер тұмаумен немесе ЖРВИ-мен ауыратындарға толық қалпына келгенше үйде болуға кеңес береді.
“Тұмау кезінде өзін – өзі емдеуге жол берілмейді”, – деп ескертеді Н. Адембаева. – Науқас балаларыңызды балабақшаға, мектепке, бұқаралық іс-шараларға жібермеңіз. Жоғары температурада учаскелік дәрігерді үйге немесе жедел жәрдем бригадасына шақырыңыз. Сонымен қатар, сізде таңдау бар: егер сіз аудандық емханаға риза болмасаңыз және мемлекеттік медициналық мекеме ұсынатын вакцинаны егуді қаламасаңыз, онда сізге жұмыста немесе мектепте ұсынылатын вакцинаны егіңіз. Егер сіз вакцинаға уақыт пен ақшаны басқа, жақсы сипаттамалармен жұмсауға дайын болсаңыз, онда солай жасаңыз. Ең бастысы, онымен кешіктірмеңіз және эпидемиялық маусым басталғанға дейін, қараша айының соңына дейін егіңіз”.
Аналардың көпшілігінде жыл сайын ақылға қонымды сұрақ туындайды: балаларыңызды алты айға дейін қалай қорғауға болады? Мәселе мынада, тұмауға қарсы вакцинация бала алты айға толғаннан кейін ғана мүмкін болады. Сондықтан нәрестені қалай қорғауға болатыны туралы жалғыз шешім-оның жақын ортасын вакцинациялау: ата-аналар, үлкен балалар, ата-әжелер мен күтушілер, егер бар болса. Егер, мысалы, сіздің балаңыз эпидемиялық маусымда алты айға толса, онда оны қалған кезеңде жұқпалы тұмау мен ЖРВИ-ден қорғау үшін вакцинациялауға болады.
“Тұмау – ауыр асқыну мүмкіндігі бар жоғары жұқпалы вирустық ауру”, – дейді бас дәрігер. – Өйткені, ол ауа тамшылары арқылы өте оңай беріледі. Бұл науқас адам жөтелгенде, түшкіргенде немесе жай сөйлескенде болады. Ауру адам, тіпті тұмаудың жеңіл түрімен де, осы аурудың белгілері пайда болған бүкіл кезеңде басқаларға үлкен қауіп төндіреді. Егер тұмау емделмесе, онда науқаста пневмония, ринит, синусит, бронхит, отит, миокардит, перикардит, миозит, бүйректің, ми мен жұлынның, қан тамырларының зақымдануы сияқты асқынулар болуы мүмкін. Сонымен қатар, тұмаумен ауыратын науқаста созылмалы аурулар өршуі мүмкін”.
Вакцинаны ағзаға енгізу ауруды тудырмайтыны бұрыннан дәлелденген, бірақ қорғаныс антиденелерін жасау арқылы вакцина инфекциямен күресу үшін иммундық жүйені ынталандырады. Медициналық тәжірибеден қарапайым қорытынды жасауға болады: тұмауға қарсы вакцинаның тиімділігі адамдар өздері қабылдайтын барлық спецификалық емес дәрі-дәрмектерден, мысалы, иммуномодуляторлар, дәрумендер, гомеопатиялық құралдар, дәстүрлі медицина құралдарынан жоғары.
“Әрине, вакцинация кезінде қарсы көрсеткіштер де бар”, – деп түсіндіреді дәрігер. – Мысалы, тұмаудың алдын-алу үшін вакцинаны жедел қызба жағдайында, созылмалы аурулардың өршуі кезінде, ағзаның жұмыртқа ақуызына сезімталдығы жоғарылаған кезде жасауға болмайды (бұл ақуыз вакцинаның бөлігі болған жағдайда. – Шамамен.). Егер сіз тұмауға қарсы вакцинация кезінде басқа елге баруды жоспарласаңыз және онда вакцинация алуға мүмкіндігіңіз болса, оны да қолданыңыз. Ішек инфекциялары мен ЖРВИ-де вакцинация дене температурасы қалыпты деңгейге дейін төмендегеннен кейін ғана мүмкін болады. Егер пациент маусымдық аллергиядан зардап шегетін болса, онда оның патологиясы ремиссияға ауысқанша күту керек”.
Гипертониялық науқастарға дәрігерлер вакцинация алдында қан қысымын бақылауға кеңес береді, ал егер индикаторлар жоғарыласа, олардың төмендеуін күтіңіз.
Коронавирустық инфекция ерекше назар аударуға тұрарлық. Егер пациент оны бастан өткерсе, онда оны тұмауға қарсы вакцина арқылы сабырлы түрде егуге болады. Ал, егер қазіргі уақытта адамда короновирус болса және ол одан емделсе, онда ол үшін тұмауға қарсы иммунизацияға тыйым салынады. Тұмау мен COVID-19 алдын – алу үшін дәрі-дәрмектерді бір уақытта енгізуге болмайды-екпелер арасында кем дегенде екі апта болуы керек.
Емдеуші дәрігер сізге барлық қарсы көрсеткіштер туралы айтып береді, деп қорытындылады емханада. Қажет болса, терапевт сізді кешенді тексеруге және тар профильдегі мамандармен кеңесуге жібере алады.
