Қазақстанның аты аңызға айналған тұлғасы Бәйдібек Қарашайұлының ескерткіші Шымкенттің ерекше символдарының бірі. Өйткені, солтүстік бөлігінен келген қонақтарды құшақ жая қарсы алады. “Бәйдібек би” монументі — еліміздегі ең биік ескерткіш және әлемдегі ең биік ескерткіштердің бірі болып саналады. Ол 220 м биіктікте, жалпы биіктігі-23 м, фигуралар-10 м. жалпы салмағы 9 тонна болып соғылған. Сондай-ақ, небәрі 20 күнде мыстан жасалған. Оны құру үшін жоғары білікті 40 дәнекерлеуші жұмыс істеді. Олар, жергілікті шеберлер және Өзбекстан мен Қырғызстаннан арнайы шақырылған мамандар. Ескерткіштің авторы белгілі мүсінші Насыр Рүстемо. Ал,бұл жобаның бастамашысы Оңтүстік Қазақстан облысының бас сәулетшісі Бақытжан Әшірбаев болды.
Бәйдібек би ескерткішінен қаланың көрнісін түгелдей көру үшін, бірнеш жоба дайындалды. Тіпті, конкурска 15 тен астам жұмыс ұсынылды.
“Көптеген нұсқалар болды және бастапқыда барлық эскиздер атқа мініп отырған мүсін еді. Бірақ облыс басшысы Асқар Исабекұлы ат спорты қайраткерлерінен бас тартуды ұсынды. Соңғы нұсқа бекітілген кезде біз 22 күн ішінде осы ескерткішті жасадық”, – деді Шымкент Суретшілер одағының төрағасы Сұлтан Иляев.
Сондай-ақ, ескерткіш, қаланың ең биік нүктесінде орналасқандықтан, мүсіннің кішкентай болуы мүмкін емес еді. Сондықтан, мамандар барын салып, көркем етіп жасап шықты.
Қала тұрғындарына ескерткіш өте ұнады. Ал егер кейбіреулер оны қазақстандықтардың бірлігінің нышаны деп санаса, басқалары – өскелең ұрпақ үшін маңызы бар тарихи құндылық болмақ.
Бәйдібек бидің мүсіні-42 гектар аумақтағы ескерткіштің артында орналасқан тұтас этно-тарихи мұражайдың негізі ғана. Әзірлеушілердің ойынша, оның аумағында Оңтүстік Қазақстанның барлық көрнекті және киелі жерлерінің миниатюралары бар ашық аспан астындағы этно-тарихи мұражай орналасқан.
Бәйдібек бидің тарихына тоқталып өтсек. Ел ішіндегі қария сөздер – далалық ауызша тарихнама бойынша (ДАТ) Ұлы жүздің үйсін бірлестігінің құрамындағы албан, суан, сарыүйсін, шапырашты, ысты, ошақты тайпалары Бәйдібекті өздерінің түп атасы деп біледі. Бәйдібектің әкесі Қараша 578-632 ж. (қытай жылнамасында 530-604 ж деп көрсетілген. Біздің жыл санауымызбен өзгешелік бар) туралы, Бәйдібектің ұрпағы Майқы би туралы Қытай жылнамаларында, Мұхаммед Хайдар Дулати (1499-1551 жж.) еңбегінде деректер кездеседі. Бәйдібек жалпақ жатқан Жетісуды, Арыс өзенінің шұрайлы алқаптарын, Қаратау мен Ташкент алабын қоныс етіп, ондағы ру-тайпалардың бас біріктіруіне, ел болып ұйысуына ықпал еткен. Бәйдібек үш некелі болыпты. Бірінші әйелі – Сары бәйбішеден Байтоқты есімді бала туып, одан Түргеш (Сарыүйсін) өрбіген. Екінші әйелі – Зеріптен Жаламбет туады. Одан – Шапырашты, Ошақты, Ысты өрбіген. Үшінші әйелі – есімі исі қазаққа мәшһүр әулие Домалақ ана. Бұл кісінің нағыз есімі Нұрилә. Домалақ анадан Тілеуберді туады.
